Here we are…Home at last_1, 2013

σχέδια, κείμενο

Δημήτρης Μαρτίδης,  Here we are…Home at last_1

Η εγκατάσταση μπορεί να γίνει αντιληπτή ως ένα διαμεσικό, υπερμεγέθες προ-σχέδιο για μια εντοιχισμένη, υπερβατική πολεοδομία.

Το έργο φαίνεται να αναπτύσσεται γύρω από την ιδέα του αδύνατου της αναπαράστασης, υπονομευμένης εξ’ αρχής από τους τρόπους απόδοσης και τα μέσα. Τόσο η δυνατότητα του σχεδίου να μεταφράζει με αμεσότητα την ποιητική ενός καλλιτέχνη, όσο και η αντίφαση που εμπεριέχεται σε κάθε χαρτογραφικό αναπαραστατικό σύστημα, τοποθετούν τα έργα της έκθεσης ταυτόχρονα εντός και εκτός αναπαράστασης. Τα σχέδια βρίσκουν την εννοιολογική τους αντανάκλαση στις σελίδες του κειμένου, όπου η περιγραφή ταξιδιών και μετακινήσεων και η εναλλαγή της φωνής του αφηγητή με φωνές άλλων, μεταφέρει τον αναγνώστη σε μια σειρά από πραγματικούς τόπους ενώ ταυτόχρονα διαταράσσει την αίσθηση της συμβατικής χωρικής μετακίνησης. Η εγγραφή της φωνής του Stalker στον τοίχο, απο-γεωμετρικοποιεί τον χώρο και μαζί με την αντήχηση της φράσης Here we are…Home at last, εντείνει την επιθυμία του θεατή να εμπιστευτεί την χαρτογράφηση των “ανέφικτων τόπων” και να κατευθυνθεί προς κάποιους δικούς του “εξαφανισμένους προορισμούς”.

Η ίδια ανάγκη ανάγνωσης και ανασύστασης των τόπων είναι που προκαλεί μια δια-στροφή του βλέμματος στην Καλαρά, μεσω της οποίας τους εντοπίζει και τους περιδιαβαίνει. Οσο ο τόπος διατρέχεται, το τοπίο δια-γράφεται. Υπάρχει εδώ μια απόπειρα να αποδοθεί αυτό που διαφεύγει.  Τα έργα που προκύπτουν είναι το αποτέλεσμα μιας προσπάθειας σύλληψης αυτής της περίπλοκης εμπειρίας που ευθύνεται για την πρακτική της περιήγησης στο παραλήρημα του ελληνικού αστικού και περιαστικού τοπίου. Ετσι, οι επινοήσεις αυτές καθίστανται η μέθοδος μέσω της οποίας η καλλιτεχνική αφήγηση στην Καλαρά διαμορφώνει ένα σχόλιο πάνω στη φύση του μη-είναι της αναπαράστασης.

Πατρίτσια Κολαίτη,  ‘Here we are... Home at last_1’

Θα ήθελα εν συντομία να επιχειρήσω μια ανάγνωση της εγκατάστασης της Νάντιας Καλαρά ‘Here we are... Home at last’ ως σπουδή στο χαρακτήρα και τη σπαραγματική γεωγραφία της μνήμης και των λειτουργιών της. Η εγκατάσταση φιλοξενήθηκε στο χώρο του Cheap Art από 31/10 εως 24/11/2013, με μια ‘σελίδα’ διαστάσεων 40χ320 εκ., απλωμένη πάνω σε τεθλασμένη επιφάνεια και τοποθετημένη σε σχέση αντίστιξης με τη φράση του Stalker ‘Here we are... Home at last’ να αποτελεί την πρώτη και κυρίαρχη στο χώρο κατασκευή που συναντά ο επισκέπτης. Η σωματοποιημένη χωρική μετακίνηση καθώς το βλέμμα ανεβοκατεβαίνει πάνω στην κυμαινόμενη ‘σελίδα’ της Καλαρά κατασκευάζει μια κυριολεξία περισσότερο -παρά μεταφορά- διαδρομής, που μπορεί να εκληφθεί τόσο ως πραγματική χωρική μετακίνηση στο περικείμενο του αστικού και περιαστικού ελληνικού τοπίου όσο και ως νοερή, ψυχολογικής τάξεως μετακίνηση στον ενδοατομικό, ιδιωτικό χώρο της μνήμης. Με τη χρήση του συνδέσμου ‘ή’, η διαζευτική σχέση ανάμεσα στα καταλογάδην παρατεθειμένα κείμενα που απαρτίζουν το περιεχόμενο-‘τοπίο’ της κυμαινόμενης σελίδας κατακερματίζει τη σύνολη κειμενική διαδρομή σε σπαράγματα που μπορούν να θεαθούν είτε ως εναλλακτικές διαδρομές μέσα στο μελλοντικά πιθανό είτε ως εναλλακτικές αναγνώσεις του ήδη συντελεσμένου. Υπό την τελευταία αυτή οπτική, η διαζευτική δομή του κειμένου της ‘σελίδας’ μετατρέπεται σε μια αλληγορική πράξη αναδιοργάνωσης του περιεχομένου της μνήμης, νοερής ανακατασκευής και επανερμηνείας της βιωμένης εμπειρίας.

Από πλευράς φόρμας, το επιμερισμένο κειμένο της ‘σελίδας’ συμπλέει πλήρως με το σπαραγματικό, επιμερισμένο και κατακερματισμένο χαρακτήρα της σύνολης εκγατάστασης: το ‘σπάραγμα’ απαντά σε ποικίλες κλίμακες, από τις σχηματικές ‘μικροψηφίδες’ που στοιχειοθετούν τις αναπαραστάσεις των πολεοδομικών σχεδίων, τα κατά τι μεγαλύτερα ‘θραύσματα’ από τα οποία συντίθενται μια σειρά αφηρημένων σχεδίων από μολύβι και γραφίτη μέχρι τους χάρτες -εκλαμβανόμενους ως αναπαραστάσεις ενός επιμέρους- αλλά και το εκάστοτε σχέδιο καθεαυτό που με την συμπαράθεσή του ανάμεσα σε άλλα σχέδια πάνω σε έναν κατακερματισμένο ‘τοίχο κολλάζ’ διεκδικεί και το ίδιο status μεγα-ψηφίδας. Συστατικά της μνήμης τα ίδια τα σχέδια που ως ‘θραύσματα’ βρίσκονται σε μια ταυτόχρονη σχέση περιεχομένου και περιέχοντος και τα ‘θραυσματικά’ μέρη που τα απαρτίζουν. Οι υπωνυμικές και μερωνυμικές σχέσεις που προκύπτουν και η συνεπόμενη αυξομείωση της κλίμακας δημιουργούν την αίσθηση ενός συνεχούς zoom in-zoom out, αίσθηση που εντείνεται περαιτέρω αφενός από την υιοθέτηση διαφορετικών αναπαραστατικών συστημάτων τόσο μέσα στο εκάστοτε σχέδιο όσο και ανάμεσα στα διάφορα σχέδια, αφετέρου από επιλογές θεματικής (η zoom in εικόνα ενός πηγαδιού αναδύεται μέσα από ένα zoom out πολεοδομικό σχέδιο μικρής κλίμακας) και τέλος, από τους ποικίλους τρόπους αναπαράστασης του αντικειμένου. Όψεις, κατόψεις και τομές αντικειμένων, αντικείμενα μερικώς μόνο ή ημιτελώς δοσμένα, αντικείμενα που ο θεατής τα βλεπει περισσότερο σαν φευγαλέα ή ασαφή αίσθηση και αντικείμενα που αποτυπώνονται με το μέγιστο αναπαραστατικό ρεαλισμό, μετατρέπονται σε μια αλληγορία του τρόπου που η μνήμη να διαλέγει την κλίμακά της, το βαθμό του zoom in-zoom out με τον οποίο ανακαλεί την αισθηση, το αντικείμενο, την αίσθηση του αντικειμένου και περί του αντικειμένου, την ασήμαντη και τη σημαίνουσα λεπτομέρεια.

Ο τοίχος-κολλάζ -και ταυτόχρονα τοίχος-μνήμη- συναρθρώνεται έτσι μέσα από μια αυξομειούμενης αδρότητας και καθαρότητας τμηματικότητα, που η ρευστή και δυναμική σχέση μεταξύ των μερών της οδηγείται στη μέγιστη συμπύκνωσή της στην ‘έξοδο’, στο τελευταίο (αν διαβάσουμε τον τοίχο εξ αριστερών) έργο του τοίχου-κολλάζ που από πλευράς περιεχομένου και τεχνικής χαρακτηρίζεται από εξαιρετικά μεγάλη πυκνότητα. Έξοδος με τη μνήμη στη μέγιστη συμπύκνωσή της. Έξοδος από τί; Από την σύνθεση του τοίχου; Τη λειτουργία της μνήμης; Ή, όπως μου είπε η Ελένη Ηλιοπούλου βλέποντας το τελευταίο αυτό έργο, από την ίδια τη ζωή;