Νάντια Καλαρά, Here we are…home at last_2: Προσύμνη, 1958

Το βίντεο Προσύμνη 1958 αποτελεί το δεύτερο μέρος του εικαστικού έργου σε εξέλιξη με τίτλο Here we are… Home at last.

Ένα ερασιτεχνικό ντοκιμαντέρ του 1958 έφτασε στα χέρια μου μέσω συγγενών από την πλευρά της μητέρας μου, μεταναστών στη Σουηδία. Το βίντεο, πιθανότατα κινηματογραφημένο σε super 8, καταγράφει την επίσκεψη κάποιου μετανάστη στην Αμερική στο χωριό καταγωγής του, την Προσύμνη του νομού Αργολίδας που είναι και ο τόπος καταγωγής της μητέρας μου. Η πρόσκληση για συμμετοχή μου στην έκθεση Nice! στάθηκε η αφορμή για την ανάσυρση και την επεξεργασία του συγκεκριμένου οπτικοακουστικού υλικού από το προσωπικό μου αρχείο.

Επεξεργάστηκα κάποια από τα πλάνα της ταινίας με την πρόθεση να σχολιάσω κυρίως το ζήτημα της μνήμης της εικόνας. Σε κάθε περίπτωση, το βίντεο αυτό μπορεί να διαβαστεί και ως παράρτημα στο κείμενο “Εθνική οδός Αθηνών-Κορίνθου”. Η επεξεργασία του αρχικού υλικού που τόσο στενά σχετίζεται με το οικογενειακό μου αφήγημα δεν αντανακλά οπως θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς, την αναζήτηση κάποιας «χαμένης» προσωπικής ταυτότητας. Μάλλον προσφέρει προς το παρόν, την καλύτερη αφορμή για μια διερώτηση των ζητημάτων που θέτει η θεματική της έκθεσης. Επιχειρώντας να συνδέσω αυτά τα ζητήματα με τις λειτουργίες του κινηματογραφικού μοντέλου στο έργο τέχνης, δανείζομαι τα λόγια του Πιερ Πάολο Παζολίνι: «Το μοντάζ πραγματοποιεί πάνω στο υλικό της ταινίας, [...] αυτό που ο θάνατος επιτελεί στη ζωή». Το έργο συνεχίζεται.

Κωνσταντίνος Ματσούκας, Προσύμνη 1958- εξευμενισμός ενός πένθους

Υπάρχουν γλωσσικά συστήματα που δεν διαφοροποιούν ανάμεσα στο “νεκρός” και το “αγέννητος”. Και τα δυο αυτά θεωρούνται εξίσου υπαρκτά, ανήκουν στην ίδια τάξη πραγμάτων. Το Προσύμνη 1958 της Νάντιας Καλαρά αποπειράται μια παρόμοια αντιστοιχία, ένα παρόμοιο γεφύρωμα. Ζεύει δίπλα-δίπλα το “ποτέ ξανά” με το “για πάντα”. Η σύζευξη απελευθερώνει το ιδιάζον φως μιας επιφοίτησης. Και το αντίστοιχο συναίσθημα: αναγνώριση/επιβεβαίωση/αποδοχή μιας απώλειας που ανήκει στη φυσική ροή των πραγμάτων.

Ροή από πρόσωπα μιας άλλης εποχής, από την οποία αναδυθήκαμε εμείς, οι σημερινοί, με ό,τι μας έβαλαν κρυφά στην τσέπη, ή μας αρνήθηκαν. Μα είναι ροή που βγάζει στη θάλασσα ή που στρέφεται πίσω στην πηγή; Διότι για κάποια δευτερόλεπτα καταφέρνει να επικρατήσει η εντύπωση πως όλα εκείνα τα πρόσωπα, μικροί και μεγάλοι, άντρες και γυναίκες, είναι το ίδιο πρόσωπο... Πρόσωπο-σφραγίδα που μόνο μισοκλείνοντας τα μάτια μπορείς να του προσάψεις μια ταυτότητα, πρόσωπο που είναι τόσο άνθρωπος όσο και τοπίο. Με την ντοκουμενταρίστικη πινελιά της Προσύμνης, χωρίς φανφάρες και αχρείαστο θόρυβο, η Καλαρά δείχνει να μετατοπίζεται από την ειρωνική διάσταση του Here We Are...Home at Last#1: Εθνική οδός Αθηνών - Κορίνθου σε κάτι πιο απτό και προσωπικό. Το μοντάζ και η σπανιότητα του αρχειακού υλικού προφυλάσσουν σθεναρά το εγχείρημα από κάθε κοινοτυπία αναδεικνύοντας ακριβώς αυτή την έκπαγλη εντοπιότητα/ταυτότητα τόπου που ονομάζουμε καταγωγή μας. Εντοπιότητα υπεραρδευμένη που, παρά τις όσες φορές έχει αποτύχει να μας μιλήσει, εδώ βρίσκει πάλι φωνή και στόχευση. Η Νάντια Καλαρά με το έργο της επιχειρεί να ενεργοποιήσει ένα κύκλωμα ανταλλαγών. Όπως η πίπα της ειρήνης, προσφέρει ένα δώρο που ο σκοπός του είναι να παραμένει σε κυκλοφορία και να λειτουργεί συνδετικά.